به نقل از «ایسکانیوز»

چین و آمریکا؛ نردبان پیشرفت عربستان

تاریخ انتشار: ۶ آذر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۱۷۵۶۲۸

به گزارش خبرنگار علم و فناوری ایسکانیوز؛ براساس رتبه‌بندی «سایمگو» (SCImago)، در سال ۲۰۲۰ عربستان سعودی به تنهایی ۲۵۱ هزار و ۹۴ سند تحقیقاتی و ۳۵ هزار و ۸۳ مقاله تحقیقاتی در پایگاه داده «کلاریویت آنالیتیکس» تولید کرده است. کلاریویت آنالیتیکس موسسه‌ای است که هر ساله بیش از هزاران پژوهشگر را از سراسر جهان در ۲۱ حوزه موضوعی به عنوان پژوهشگر پراستناد شناسایی و نام آنها را منتشر می‌کند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

یکی از پایگاهای مهم دادهای علمی در جهان با عنوان Web of Science که در ایران با نام «وب آو ساینس» شناخته می‌شود، متعلق به این شرکت است. براساس این رتبه‌بندی، عربستان سعودی در سال ۲۰۲۰ به شاخص «اچ» ۳۶۱ رسید و رتبه ۴۱ را در این شاخص در کل جهان به دست آورد.

طبق گزارش اداره کل آمار (GASTAT)، عربستان سعودی در سال ۲۰۲۲ حدود ۱۹/۲ میلیارد ریال عربستان صرف تحقیق و توسعه (R&D) خود کرده است که این میزان نسبت به سال ۲۰۲۱ با رشد ۳۳ درصدی همراه بوده است.

گذشته و حال توسعه فناورانه عربستان سعودی

عربستان سعودی سال‌هاست که در زمینه علم و فناوری تمرکز کرده و تحولات عظیم و گاهی عجیب را رقم زده است؛ از اولین روبات شهروندی که در این کشور رونمایی شد تا ساخت‌وساز مداوم «نئوم» (NEOM) که شهر هوشمند آینده‌نگری است که در استان شمال غربی تبوک برنامه‌ریزی شده است. همه اینها نشان می‌دهد که این سرزمین پادشاهی عمدا خود را با زیبایی‌شناسی لبه فناوری پوشش می‌دهد.

جالب است بدانید که در پایان اجلاس سران چین و اعراب که در سال ۲۰۲۲ در شهر ریاض برگزار شد، محمد بن سلمان اعلام کرد: ما به تمام جهانیان نشان می‌دهیم که اعراب بار دیگر در توسعه و پیشرفت رقابت خواهند کرد.

در یکی از مقالاتی که توسط «بنیاد کارنگی برای صلح بین‌الملل» منتشر شده، آمده است: اقدامات و اظهارات دولتمردان عربستان ممکن است برخی از ناظران را از بحث حقوق بشر این کشور به سمت فناوری‌های شست‌وشو و تغییر نام ملی منحرف کند، اما نباید آنها این موضوع را نادیده بگیرند که این کشور قصد تسلط روی علم و فناوری را دارد. بزرگ‌ترین آرزوی عربستان به دست آوردن قدرت و ثروت از طریق امپراتوری چین است.

بنیاد کارنگی ایده‌های استراتژیک و تحلیل‌های مستقل تولید می‌کند تا از با این روش نسل بعدی محققان بین‌المللی را آموزش دهد که به کشورها و موسسات کمک می‌کنند سخت‌ترین مشکلات جهانی را حل کنند و از صلح دفاع کنند.

براساس این گزارش، عربستان در دهه ۱۹۷۰ غرق ثروت نفتی جدید و به دنبال مدرنیزه کردن پایه اقتصادی و دستگاه بروکراتیک خود بود و شروع به تدوین استراتژی برای توسعه علمی و فنی کرد. به همین منظور نیز سازمان ملی عربستان سعودی را تاسیس کرد که بعدها (در سال ۱۹۸۵) به عنوان اتاق فکر فوق‌العاده دولتی و سازمان هماهنگ کننده تحقیقات با نام «شهر علم و فناوری ملک عبدالعزیز» یا KACST تبدیل شد.

این موسسه علمی همانند آکادمی علوم چین متشکل از تعداد روزافزونی از موسسات، آزمایشگاه‌ها و مراکز است که با بودجه سخاوتمندانه‌ای پشتیبانی می‌شوند و در مجموع بیش از ۱/۱ میلیارد دلار بین سال‌های ۱۹۸۵ و ۱۹۹۰ تخصیص بودجه دریافت کرده است. خدمات مهمی به دولت سعودی انجام می‌دهد و به انجام آن ادامه می‌دهد، آزمایش‌هایی را در زمینه فناوری‌های استراتژیک مانند خورشیدی، هسته‌ای و نمک‌زدایی انجام می‌دهد. توسعه چارچوب‌های قانونی برای تحقیقات علمی مانند قانون ثبت اختراع و میزبانی مسیر ملی داده برای اینترنت و انتقال فناوری یکی از وظایف کلیدی این موسسه بوده و هست. در دهه ۱۹۸۰، شرکای کلیدی عربستان شامل آمریکا، کانادا و چین بودند که زمانی ریاض با آنها روابط دیپلماتیک داشت.

دستیابی به فناوری‌های کلیدی (یا به‌طور دقیق‌تر، محصولات فناوری محور) در دهه ۱۹۸۰ شتاب گرفت؛ به عنوان مثال ارتباطات راه دور مدرن شکل گرفت که عربستان را قادر ساخت در دهه‌های بعد به یک بازیگر مهم در رسانه‌های «پان عربی» تبدیل شود.

هنگامی که دومین ماهواره «عرب ست» در ژوئن ۱۹۸۵ از طریق شاتل فضایی دیسکاوری ناسا به فضا پرتاب شد، ماموریت آن توسط شاهزاده سلطان بن سلمان تعیین شد و این ماهواره او را به اولین عرب و اولین مسلمانی تبدیل کرد که به فضا رفت. این نمادگرایی همچنان قدرتمند است. برنامه‌های فضایی قرن بیست و یکم عربستان همچنان به سفر فراسیاره‌ای شاهزاده به عنوان یک داستان الهام‌بخش ادامه می‌دهد.

دهه ۱۹۹۰ منادی تغییر در نگرش دولت سعودی نسبت به این رویکرد صرفا اکتسابی بود. همانطور که در گزارش برنامه پنجم توسعه اشاره شد، مهم‌ترین موضوع علم و فناوری که عربستان با آن مواجه است، مربوط به شکاف بین سطح فناوری مورد استفاده است.

با این حال، عربستان هیچ گاه توانایی توسعه فناوری نداشته و فقط توانایی مدیریت و بازتولید فناوری‌ها را داشته که آن هم به چالش مدرنیزاسیون اقتصادی مداوم در طول دوره پس از جنگ سرد اضافه شد. منظور از جنگ سرد، کاهش قیمت نفت است.

دولت عربستان برای مقابله با این مشکلات از «طرح ملی علم، فناوری و نوآوری» (NSTIP) در سال ۲۰۰۲ رونمایی کرد. این طرح یک نقشه راه فنی برای ایجاد «اکوسیستم ملی رقابتی» تا سال ۲۰۲۵ ارائه کرد که باعث پذیرش این کشور در سازمان تجارت جهانی در سال ۲۰۰۵ شد.

در فاز اول NSTIP حدود ۲ میلیارد دلار به آن تخصیص یافت. این نقدینگی به شهر علم و فناوری ملک عبدالعزیز امکان داد تا تسهیلات خود را گسترش دهد، یک سیستم مالی سخاوتمندانه و کمک‌های مالی برای محققان محلی راه‌اندازی کند و دسترسی داخلی به پایگاه‌های داده جهانی را بهبود بخشد. به غیر از این باعث شد که گردهمایی‌های علمی ملی و بین‌المللی برگزار شود که در آن مشارکت‌ها و مبادلات موثری با موسسات خارجی مانند سازمان اروپایی تحقیقات هسته‌ای شکل گرفت.

در این زمان بود که عربستان با کمبود کارمند حوزه تحقیق و توسعه مواجه شد. آمار نشان می‌دهد که نسبت کلی کارمندان تحقیق و توسعه ۲۳ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت این کشور بود که این رقم بسیار کمتر از میانگین ۵۰۰ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر در اقتصادهای پیشرفته‌تر بود. دولت سعودی برای رفع این کمبود از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۳ حدود ۳۲۰ میلیارد دلار برای بخش آموزش هزینه کرد.

بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ تعداد کالج‌ها و دانشگاه‌های عربستان -اعم از دولتی و خصوصی- ۲ برابر شد و از ۱۷ به ۳۴ دانشگاه رسید که بسیاری از آنها مراکز تحقیقاتی تخصصی بودند. یک دانشگاه تحقیقاتی خصوصی نیز با تمرکز بر رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات واقع در شمال جده و با کمک مالی بیش از ۲۰ میلیارد دلار تاسیس شد که مجهز به پیشرفته‌ترین امکانات و ابرکامپیوترهای خاورمیانه بود.

بعد از آن، دولت عربستان وارد مرحله جذب اعضای هیات علمی، مدیران و همکاران خارجی شد و سه رئیس سابق دانشگاه ملی سنگاپور را وارد سیستم آموزش عالی خود کرد. سرازیر شدن محققان و اساتید خارجی به عربستان، تاثیری بین‌المللی روی محیط دانشگاهی عربستان گذاشت و شیوه‌های تحقیقاتی بازنگری شد و شکل‌های جدیدی از همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به وجود آمد.

بیشتر بخوانید: ۱۰۰۰ محقق از فهرست پراستنادترین‌ها به دلیل تقلب علمی حذف شدند / سقوط شدید دانشگاه‌های سعودی در رتبه‌بندی جهانی

به غیر از این، دولت عربستان تمام سعی خود را کرد تا سعودی‌های تحصیل کرده خارج از کشور را برای کار در دانشگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها دوباره به کشور برگرداند. بسیاری از این فارغ‌التحصیلان، مانند صدها هزار شهروند سعودی، از حمایت مالی برنامه بورسیه ملک عبدالله (که به عنوان متولی این دانشگاه تغییر نام داد) دریافت کردند.

به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۸ بیش از ۱۲۲ هزار شهروند از طرح حمایتی دولت بهره‌مند شدند که ۴۴ هزار نفر آنها در رشته‌های مرتبط با علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات شروع به تحصیل کردند و برای تحصیل به خارج از کشور روانه شدند. آمریکا محبوب‌ترین مقصد برای دریافت کنندگان بورسیه بود و ۴۸ درصد از کل سعودی‌هایی که بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ برای تحصیل در خارج از کشور بورس شدند، به آمریکا سفر کردند.

همه این سرمایه‌گذاری‌ها با پیشرفت ملموسی نتیجه دادند. با این حال، NSTIP در نظر دارد ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تا سال ۲۰۲۵ فقط به تحقیق و توسعه اختصاص دهد. اگرچه این سیر صعودی عمدتاً توسط بخش دولتی هدایت می‌شد، اما توجه به تحقیقات شرکت‌های دولتی مانند آرامکو، شرکت صنایع پایه عربستان، معطوف شد. و غول معدنی Maaden احتمالاً نقش مهمی ایفا کرد.

در کنار اینها، تعداد انتشارات تولید شده توسط دانشگاهیان سعودی در مجلات علمی بین المللی و همچنین اختراعات ثبت شده داخلی و جهانی افزایش یافت و پروژه‌ای ۱۰ ساله برای نقشه‌برداری و توالی ژنوم جمعیت عربستان سعودی راه‌اندازی شد و توانست در این حوزه از سایر کشورهای عربی و همچنین ترکیه و ایران پیش بگیرد.

البته این موفقیت خیلی قطعی نبود. اگرچه ظرفیت‌های تحقیقاتی ملی در این دوره زمانی بهبود یافت، رابطه بین خروجی‌های تحقیقاتی و کاربردهای تجاری یا صنعتی ضعیف بود. شاخص جهانی نوآوری، مطالعه سالانه‌ای که توسط سازمان جهانی مالکیت فکری انجام می‌شود، مکررا این کشور را به عنوان عملکرد بهتری در ورودی‌های نوآوری نسبت به خروجی‌های نوآوری معرفی کرد. در اصل، عربستان سعودی در مقابل یک تولیدکننده، مصرف کننده فناوری باقی ماند!

عربستان برای رفع این مشکل در سال ۲۰۰۷ برنامه «بدیر» را به عنوان انکوباتور شرکت‌های حوزه فناوری پیشرفته راه‌اندازی کرد و شرکت «توسعه فناوری و سرمایه‌گذاری سعودی» به عنوان یک ابزار سرمایه‌گذاری دولتی برای تجاری‌سازی فناوری‌ها و با فرمان سلطنتی در سال ۲۰۱۱ تاسیس شد.

پارک‌های علم و فناوری -به تقلید از دره سیلیکون آمریکا- مانند «دره تکنو ریاض» زیر نظر دانشگاه ملک سعود، «دره تکنو ظهران» زیر نظر دانشگاه نفت و مواد معدنی ملک فهد و «دره تکنو مکه» زیر نظر دانشگاه ام‌القری تاسیس شدند. این مراکز در تجاری‌سازی فناوری‌های ثبت اختراع عربستان در خارج از کشور موفق بودند، ولی نتوانستند فرهنگ راه‌اندازی محلی را پرورش دهند تا از مزایای خروجی‌های تحقیقاتی گسترده کشور بهره‌مند شوند.

پس عربستان چگونه می‌تواند برای تحقق استراتژی فنی صنعتی در هسته چشم‌انداز ۲۰۳۰ اقدام کند؟ نخست اینکه دولت ۲ مجموعه اصلاحات سازمانی را اجرا کرد که به بروکراسی جهت‌گیری قوی‌تر نسبت به آنچه در حوزه فنی علمی باید به دست می‌آورد، القا کرد. تعداد بیشماری از موسسات جدید متمرکز بر فناوری با دستورات متفاوت و با وجود همپوشانی ایجاد شد که از میان آنها می‌توان به سازمان ملی امنیت سایبری (در سال ۲۰۱۷)، اداره مالکیت معنوی (در سال ۲۰۱۸)، سازمان داده‌ها و هوش مصنوعی (در سال ۲۰۱۹)، مرجع دولتی دیجیتال (در سال ۲۰۲۱) و سازمان تحقیق، توسعه و نوآوری (در سال ۲۰۲۱) اشاره کرد. علاوه براین، نهادهای قدیمی‌تری مانند وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اهمیت، منابع و اختیارات تازه‌ای گرفت.

با همه این تحولات داخلی تحت چشم‌انداز ۲۰۳۰، دولت سعودی مشتاق است تا بر هویت فرافناوری جدید خود تاکید کند و دستاوردهای دولتی خود را در حوزه فناوری علمی به نمایش بگذارد.

شاخص جهانی نوآوری ۲۰۲۲

شاخص جهانی نوآوری (GII) که سالانه توسط سازمان جهانی مالکیت فکری منتشر می‌شود، کشورها را بر اساس قابلیت‌ها و نتایج نوآوری آنها رتبه بندی می‌کند. عربستان سعودی با تمرکز بر توسعه فناوری و اقتصاد دانش بنیان خود، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در نوآوری انجام داده است. برنامه چشم انداز ۲۰۳۰ این کشور شامل تاکید شدید بر نوآوری و فناوری است که به ارتقای رتبه آن در GII با ۱۵ رتبه در سال ۲۰۲۲ کمک کرده است.

کشورهایی که در رتبه بندی GII پیشرفت کرده اند، کشورهایی هستند که اهمیت نوآوری را درک کرده و سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در تحقیق و توسعه انجام داده اند.

عربستان سعودی اخیراً چندین ابتکار را با هدف تبدیل این کشور به یکی از پیشرفته‌ترین فناوری‌ها در جهان با سرمایه‌گذاری هنگفت در ساخت یک اکوسیستم نوآوری برای ایجاد تحول دیجیتال در عملیات خود، با هدف ایجاد فرهنگ نوآوری آغاز کرده است. فناوری کشور هسته اصلی این برنامه‌های استراتژیک است که شامل چشم انداز ۲۰۳۰، طرحی برای اصلاحات اقتصادی و اجتماعی است.

عربستان سعودی دارای جمعیتی ۳۳ میلیون نفری است که به طرز چشمگیری جوان و مشتاق به فناوری است و این کشور را تبدیل به دره سیلیکون خاورمیانه می‌کند. دو سوم جمعیت پادشاهی زیر ۳۵ سال سن دارند. این فرصتی عالی برای فناوری است تا خود را در پیشرفت کشور جاسازی کند، زیرا مردم اشتهای زیادی برای خدمات دیجیتال دارند و آن را برای سرمایه گذاران جذاب می‌کند.

علاوه بر این، عربستان سعودی بیش از ۹ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در فناوری‌های آینده جذب کرده است. عبدالله السوها، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات عربستان سعودی، اعلام کرده که مایکروسافت ۲/۱ میلیارد دلار در یک فناوری ابری جهانی سرمایه‌گذاری خواهد کرد، در حالی که اوراکل ۱/۵ میلیارد دلار برای ایجاد یک منطقه مختص فناوری ابری جدید در ریاض متعهد شده است.

یکی از نمونه‌های سرمایه‌گذاری عربستان سعودی در آینده فناوری، کابل ویژن سعودی است که یک میلیون و ۱۶۰ هزار متر طول دارد و اولین کابل زیردریایی با ظرفیت بالا در دریای سرخ است. این اتصال یکپارچه تا ۱۸ ترابیت بر ثانیه جفت فیبر با مجموع ۱۶ جفت فیبر را از طریق چهار فرود در جده، ینبع، دوبا و حقل فراهم می‌کند.

در حالی که شبکه‌های ارتباطی، رباتیک، واقعیت افزوده و مجازی، بلاک‌چین و هوش مصنوعی به طور تصاعدی در صنایع کشور در حال پیشرفت و پذیرش هستند، رهبری کشور را تحت تاثیر قرار داد که اگر تعداد افرادی که به فناوری‌های نوظهور دسترسی داشته باشند، می‌توانند سریع‌تر در هم آمیخته و همگرا شوند. فناوری‌ها افزایش می‌یابد که می‌توان مشکلات بیشتری را حل کرد، ایده‌های نوآورانه‌تری را تأمین مالی کرد که به نوبه خود منجر به پیشرفت‌های بیشتری خواهد شد.

همکاری‌های فنی چین و عربستان

در سال‌های اخیر همکاری‌های فنی بین چین و کشورهای عربی شکوفا شده است. این عبارت به خودی خود به یک شعار رسمی «تیفا» (tifa) به معنی مذاکرات چارچوب توافق سرمایه‌گذاری و تجارت در زمینه روابط چین و کشورهای عربی تبدیل شده است و تقریبا در هر سند رسمی یا سیاسی رسمی وجود دارد.

این امر تحول رویکرد عربستان سعودی به توسعه فناوری علمی را مورد بحث قرار می‌دهد و نشان می‌دهد که منطق اساسی عربستان سعودی برای این مشارکت‌های فنی چیست. به غیر از این بیانگر آن است که همکاری‌های فنی چین و عربستان سعودی روی پروژه‌های بومی‌سازی تمرکز کرده و روندهای ساختاری، گردش سرمایه و نقش دولت را در مقابل بخش خصوصی تغییر داده است.

قبل از سال ۱۹۹۰، زمانی که عربستان سعودی روابط دیپلماتیک خود را با چین عادی کرد، بیشتر همکاری‌های فنی بین المللی آن در شرق آسیا با موسسات تحقیقاتی مستقر در تایوان شکل گرفت. اگرچه توافق‌نامه‌ای در سال ۱۹۹۶ بین شهر علم و فناوری ملک عبدالعزیز و کمیسیون ایالتی علم و فناوری چین (که بعدها به وزارت علم و فناوری در سال ۱۹۹۸ تغییر نام داد) امضا شد، ولی اواسط دهه ۲۰۰۰ این همکاری‌ها شدت گرفت و سرعت تبادل فناوری تسریع پیدا کرد. اما این همکاری‌ها در اواسط دهه ۲۰۱۰ پس از سفر رئیس جمهور چین به عربستان سعودی و سفر متقابل ولیعهد عربستان به چین به اوج خود رسید.

این همکاری‌ها و چارچوب‌های مشارکت نهادی زمینه را برای شرکت‌هایی مانند هوآوی که در اواخر دهه ۲۰۱۰ به یک بازیگر اصلی در استقرار شبکه‌های نسل پنجم در سرتاسر عربستان تبدیل شده بودند، فراهم کرد. از سوی دیگر، همکاری‌های فنی بین دو کشور حول محورهای ضروری بومی‌سازی متمرکز شد که عبارتند از به اشتراک گذاری فناوری، ایجاد ظرفیت صنعتی و تحقیقاتی و توسعه منابع انسانی. انگیزه بومی‌سازی که بخشی از چشم‌انداز ۲۰۳۰ محسوب می‌شود، در بخش انرژی‌های جدید، ساخت ماهواره، استفاده از سیستم ناوبری ماهواره‌ای و ایجاد ایستگاه فضایی دائمی برای عربستان شکل گرفت و شهر علم و فناوری ملک عبدالعزیز توانست اجزای مختلفی را برای ساخت ماهواره با همتایان چینی مربوطه تولید و آزمایش کند و از این طریق فضای استراتژیک و صنعت ژئوفضایی خود را گسترش دهد.

شهر علم و فناوری ملک عبدالعزیز فراتر از فناوری‌های مرتبط با فضا، مشارکت‌هایی را با شرکت‌های دولتی چینی شروع کرد تا به مدل‌های پیچیده‌تری از هواپیماهای بدون سرنشین دست یابد. در سال‌های اخیر نیز بدنه‌های دیگر عربستان مانند شرکت ارتباطات پیشرفته و سیستم‌های الکترونیکی برای ساخت پهپاد با همتایان چینی وارد سرمایه‌گذاری مشترک شده‌اند که براساس این قراردادها، بسیاری از این پهپادها در داخل خود عربستان سعودی تولید خواهند شد.

همانطور که در نمودار زیر مشاهده می‌کنید، عربستان گسترده‌ترین روابط را از نظر فنی و علمی با چین ایجاد کرده است و همین امر موجب شده همه حوزه‌های مورد علاقه فنی که در سند چشم‌انداز این کشور وجود دارد، تحت تاثیر قرار گیرد و به نوعی با کمک چین پیشرفت کند.

این نمودار نشان می‌دهد که عربستان بیشترین مراودات علمی و فنی را با چین و سپس با آمریکا و انگلیس دارد.

تبادل دانشجو بین عربستان و چین

پیوندهای منابع انسانی بین عربستان سعودی و چین در حوزه فناوری علمی کم عمق است و همکاری را حداقل در کوتاه مدت و میان مدت پیچیده می‌کند. اواسط دهه ۲۰۰۰، عربستان یک دفتر فرهنگی در پکن دایر کرد که چند هزار سعودی از برنامه بورسیه ملی یا دوره‌های آموزشی که توسط شرکت‌های بزرگ عربستانی ترتیب داده شده بود، بهره‌مند شدند. مدارک تحصیلی این افراد در حوزه‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات بود، اما تعداد آنها برای تغییر ترکیب موجود جامعه علمی عربستان که اکثر آنها در موسسات غربی آموزش دیده بودند، کافی نیست. با این حال، پیش‌بینی‌های بلند مدت منتشر شده توسط دفتر فرهنگی عربستان نشان می‌دهد که تعداد کل سعودی‌هایی که در چین تحصیل می‌کنند تا پایان این دهه از سه هزار نفر فراتر نخواهد رفت و این رقم در مقایسه به ده‌ها هزار سعودی که در آمریکا تحصیل می‌کنند، بسیار ناچیز است.

در نمودار زیر می‌توانید پیش‌بینی نرخ مهاجرت سعودی‌ها به کشورهای دیگر برای تحصیل را در سال ۲۰۳۰ ببینید. براساس این پیش‌بینی‌ها، ۶۰ درصد از سعودی‌ها به آمریکا، ۱۰ درصد به انگلیس، پنج درصد به آلمان، ژاپن، چین و کره جنوبی برای تحصیل سفر خواهند کرد.

همانطور که گفته شد، ارتباط بین دانشمندان سعودی و موسسات علمی چینی بسیار ضعیف است. پس چه چیزی همکاری تحقیقاتی قابل توجه چین با عربستان را توضیح می‌دهد؟

نگاهی موشکافانه به شاخص «نیچر» نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از این تعاملات از طریق شهر علم فناوری ملک عبدالعزیز رقم می‌خورد. این موسسه در یک برنامه توسعه و استخدام فعال با هدف قرار دادن کشورهای چین، هنگ‌کنگ، تایوان و سنگاپور، صدها دانشجو و اعضای هیات علمی را در دهه گذشته جذب کرده است. شهروندان چین بزرگ‌ترین جمعیت فارغ‌التحصیلان غیرسعودی را در عربستان تشکیل می‌دهند. البته بسیاری از فارغ‌التحصیلان به موسسات علمی سرزمین اصلی خود پیوستند.

چین در خدمت فناوری‌های عربستان

با توجه به برخی از مسائل مربوط به منابع انسانی و گردش سرمایه، و با توجه به جاه‌طلبی‌های رو به رشد خود دولت سعودی می‌توان انتظار داشت که همکاری‌های فنی علمی چین و عربستان در بسیاری از موارد حول محور بومی‌سازی فناوری متمرکز شود. با این حال آمار نشان می‌دهد که ۲۰ پروژه مشترک فنی این دو کشور بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۲۱ عبارتند از:

• الکترونیک

• شهر هوشمند (حکمرانی دیجیتال)

• اینترنت اشیاء

• فناوری تولید (شامل صنعتی سازی با مسئولیت محیطی و اجتماعی و تقاطعات با هوش مصنوعی)

• هواپیماهای بدون سرنشین

• تحقیق و توسعه سیستم ماهواره‌ای

• زیرساخت‌های جدید (ارتباطات و انرژی‌های تجدیدپذیر)

• سخت‌افزار و نرم‌افزار به شبکه‌های ارتباطی نسل پنجم

• خدمات و محاسبات ابری

• سخت‌افزار و نرم‌افزار راه آهن‌های پرسرعت

• مواد جدید و علم مواد (ساخت و تحقیق و توسعه)

• برنامه‌های کاربردی تجارت الکترونیک و تحقیق و توسعه نرم‌افزار

• انرژی‌های تجدید پذیر (خورشیدی و بادی)

• تولید فتوولتائیک

• فناوری سلامت (ژنتیک و بیوداروها)

• کاربردهای هوش مصنوعی و تحقیق و توسعه

• وسایل نقلیه الکتریکی (باتری و زنجیره تامین)

• فناوری نانو

• بازی‌های الکترونیکی و سرگرمی‌های جدید

• خدمات داده

گفتنی است که بیش از ۷۵ درصد از این پروژه‌ها پس از سال ۲۰۱۷ و به دنبال نقطه عطف اصلی روابط چین و عربستان سعودی در سال ۲۰۱۶ آغاز شد. ۶۰ درصد از پروژه‌ها توسط شرکت‌های دولتی چین مانند شرکت ملی نفت، شرکت ملی هسته‌ای و شرکت علوم و فناوری هوافضای چین انجام شده است و ۴۰ درصد باقیمانده توسط شرکت‌های قهرمان ملی از بخش خصوصی مانند هوآوی، علی‌بابا و تنسنت انجام شده است. این تفکیک‌ها نشان می‌دهد که همکاری‌های علمی فنی چین و عربستان عمدتا دولتی است.

رسوایی‌های علمی در راستای پیشرفت فناوری

تقلب دانشگاهی در جهان عرب زیاد شده است و افرادی به دروغ ادعای دکتری می‌کنند و مدرک تحصیلی و عنوان «دکتر» را به یدک می‌کشند. این اقدامات فریبکارانه شامل سرقت علمی و مقالات ساختگی و همچنین دستکاری رتبه‌بندی دانشگاه‌ها می‌شود.

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو)، تقلب تحصیلی را مربوط به جعل مدرک، تقلب در اعتبارسنجی و داده‌های امتحانی و جعل مدارک بالاتر می‌داند. با این حال، اخیرا اشکال جدیدی از تقلب دانشگاهی ظاهر شده است؛ مانند مجلاتی که ادعا می‌کنند علمی هستند و برای هر مقاله تحقیقاتی منتشر شده، غرامت پولی می‌گیرند. برخی از افراد این هزینه‌ها را پرداخت می‌کنند تا به عنوان محقق و متخصص دانشگاهی در رشته‌های مربوطه شناخته شوند.

این مجلات ادعا می‌کنند که این مبلغ به داوران برای تسریع در انجام وظایفشان پرداخت می‌شود، حتی اگر مقالات پژوهشی مورد بررسی همتایان قرار نگیرند.

روزنامه الجزایری «اکوروک الیومی» در ۱۹ مارس ۲۰۲۳ گزارش داد که این هدف بلندپروازی کسانی است که به دنبال ارتقای شهرت علمی خود به منظور پیشرفت شغلی هستند. در حال حاضر، یکی از جدیدترین روش‌های تقلب دانشگاهی جعل در انتشارات دانشگاهی با استفاده از هوش مصنوعی است که توسط «فایننشال تایمز» در ۱۱ ماه مه ۲۰۲۳ فاش شد.

در این گزارش‌ها فاش شده است که برخی از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی که شغل مناسب یا دستیار آموزشی دانشگاهی پیدا نمی کنند، با افراد دیگر قرارداد می‌بندند تا در ازای دریافت مبلغی، مقالات پژوهشی نیمه آماده بنویسند. پرداخت به خریداران این امکان را می‌دهد که نام خود را روی اوراق بگذارند و مدارک علمی را دریافت کنند.

مجله «نیچر»، مشهورترین مجله علمی جهان، هم چندی پیش افشاگری‌هایی کرد که باعث رسوایی برخی از دانشگاه‌های عربستان سعودی شد. این دانشگاه‌ها برخی دانشمندان را - گاهی در قبال پول- ترغیب می‌کردند که نام دانشگاه خود را به غلط یکی از دانشگاه‌های عربستان بزنند تا از این طریق رتبه خود را در رده‌بندی دانشگاه‌های جهان بالا ببرند.

دستکاری رتبه‌بندی دانشگاه

براساس رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان QS در سال ۲۰۲۳، دانشگاه «ملک عبدالعزیز» در عربستان سعودی رتبه اول را در بین دانشگاه‌های کشورهای عربی و رتبه ۱۰۶ را در بین ۲۰۰ دانشگاه جهان کسب کرده است. براساس گزارش سی‌ان‌ان عربی در ژانویه ۲۰۲۳، سه دانشگاه عربستان سعودی در رتبه‌بندی کیو اس حضور دارند.

اما افشاگری عجیب مجله نیچر گویای آن است که دانشگاه‌های عربستان رتبه‌بندی خود را برای دستیابی به این جایگاه بالا دستکاری کرده‌اند و برای این کار، محققان خارجی را ترغیب مالی کرده‌اند که برای ثبت نام یا وابستگی دانشگاهی خود، یکی از دانشگاه‌های عربستان را نام ببرند.

به گزارش نیچر، دانشگاه‌های عربستان سعودی در این راستا از اوائل سال ۲۰۱۰ شروع به تماس با محققان برجسته سرتاسر جهان کرده‌اند و در ازای تغییر دانشگاه به آنها پول نقد می‌دهند.

به گزارش روزنامه معتبر اسپانیایی «ال پائیس»، ماجرا از اینجا شروع شد که یک محقق اسپانیایی در سال ۲۰۱۸ و پس از اینکه نامش در فهرست برترین دانشمندان جهان منتشر شد، ایمیلی را دریافت که در آن از او برای همکاری با دانشگاه ملک سعود دعوت شده بود. او پس از بحث‌های طولانی ایمیلی دریافت کرد که صریحا از او خواسته بود که دانشگاهش را به دانشگاه ملک سعود تغییر نام دهد و برای این کار ۷۰ هزار یورو دریافت کند.

پیش از این، روزنامه اسپانیایی ال پائیس، شیوه‌های متقلبانه‌ای را که توسط سیستم آموزش عالی عربستان سعودی برای بهبود رتبه جهانی دانشگاه‌ها و کسب نفوذ علمی و متعاقباً سیاسی به کار گرفته شده است، روشن کرد.

این روزنامه خاطرنشان کرد که برخی از دانشمندان مشهور از چین و اسپانیا بخشی از استراتژی سیستم آموزش عالی عربستان برای دستیابی به رده‌بندی تقلبی دانشگاه‌ها هستند و قرار گرفتن آنها به عنوان اعضای اصلی دانشگاه‌های عربستان به طور مصنوعی موقعیت آنها را در رتبه‌بندی شانگهای افزایش می‌دهد. رتبه‌بندی شانگهای یک رتبه‌بندی معتبر سالانه است که کیفیت آموزش و پژوهش در دانشگاه‌های مختلف در سراسر جهان را اندازه‌گیری می‌کند و برای نفوذ سیاسی از اهمیت بالایی برخوردار است.

به گزارش این روزنامه، پیشنهادهای مالی عربستان در خصوص مقالات منتشر شده نیز عامل دیگری است که ارتقای رتبه علمی دانشگاه‌های این کشور را هدف قرار می‌دهد و آن هم تعداد مقالات منتشر شده در مجلات علمی معتبری مانند «نیچر» و «ساینس» است.

بر اساس گزارشی که توسط SIRIS Academic، یک موسسه مشاوره برای آموزش عالی و تحقیقات مستقر در بارسلون، منتشر شده است، ده‌ها تن از مشهورترین محققان جهان در دهه گذشته وابستگی‌های اولیه خود را به دانشگاه‌های عربستان تغییر داده‌اند و آنها را با این دانشگاه‌ها مرتبط کردند و در نتیجه رتبه‌بندی جهانی این دانشگاه‌ها را ارتقا داده‌اند.

با این حال، با تلاش‌ها و پیگیری‌های بسیار ال پائیس، محققان متقلب از لیست کلاریویت حذف شدند و پاکسازی این فهرست احتمالاً منجر به این خواهد شد که عربستان سعودی تنها با یک دانشگاه در بین ۲۰۰ دانشگاه برتر باقی بماند؛ آن هم دانشگاه ملک سعود. این موسسه - که در حال حاضر رتبه ۱۱۵ را در رتبه بندی شانگهای دارد - ۱۵ رتبه سقوط می‌کند، علیرغم این واقعیت که به طور ناگهانی پنج محقق اسپانیایی پراستناد را که سال گذشته در پایگاه داده کلاریویت دروغ می‌گفتند، از دست داد.

«یوران بلدنگرون» (Yoran Beldengrün)، متخصص سوئیسی و نویسنده اصلی گزارش SIRIS Academic «پیروزی یکپارچگی علمی» را جشن می‌گیرد و از عربستان سعودی دعوت می‌کند به جای پرداخت هزینه برای دستیابی به «تاثیر مجازی در فهرست رتبه‌بندی» استعدادهای خود را توسعه دهد و دانشگاهیان کشورهای خارجی را به روش‌های درست جذب کند.

انتهای پیام/

نسترن صائبی صفت کد خبر: 1208388 برچسب‌ها کشور چین عربستان

منبع: ایسکانیوز

کلیدواژه: کشور چین عربستان دانشگاه های عربستان عربستان سعودی دانشگاه ملک سعود فارغ التحصیلان همکاری های فنی چشم انداز ۲۰۳۰ نشان می دهد تحقیق و توسعه چین و عربستان سرمایه گذاری توسعه فناوری کشورهای عربی بندی دانشگاه میلیارد دلار رتبه بندی خارج از کشور بین سال بین المللی آموزش عالی راه اندازی هوش مصنوعی برای تحصیل دولت سعودی دانشگاه ها فناوری ها تغییر نام قابل توجه بومی سازی منتشر شده همکاری ها منتشر شد سعودی ها شکل گرفت هزار نفر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.iscanews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسکانیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۱۷۵۶۲۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

حمایت از طرح‌های نوآورانه و ایجاد اشتغال نخبگان در دانشگاه

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، به نقل از  مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری محوری‌ترین موضوع این همکاری، حمایت از ایفای نقش مؤثر دانشگاه در دستیابی به مرجعیت علمی، توسعه علم و دستاوردهای علمی فاخر توسعه فناوری و تجاری‌سازی محصولات دانش بنیان و فناورانه، جذب نخبگان و توسعه زیرساختهای آزمایشگاهی و پارک علم و فناوری است.

 حمایت از تحقق مرجعیت علمی-پژوهشی مسئله محور و تحول آفرین و انتشار دستاوردهای پژوهشی برتر در دانشگاه در سطح بین المللی و توسعه همکاری‌های دانشگاه با بخش‌های اقتصادی و شرکت‌های بزرگ با استفاده از ظرفیت اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه و سرمایه گذاری ازدیگر بخش های این توافق نامه است .

حمایت از توانمندسازی تخصصی و اشتغال‌پذیری دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاه، کمک به بلوغ و توسعه زیرساخت‌های فناوری و آزمایشگاهی در دانشگاه از دیگر محورهای این توافق‌نامه همکاری مشترک است.

در قالب این همکاری مشترک، حداقل پنج طرح دانشگاهی در قالب طرح‌های تجاری محصولات فناورانه و دانش و حداقل پنج طرح توسعه فناوری و خدمت بار اول مورد حمایت قرار می‌گیرد. همچنین زمینه برای اشتغال حداقل ۲۵ نفر در زیست بوم نوآوری و کارآفرینی دانشگاه در شرکت‌های زایشی فراهم خواهد شد و از همکاری‌های تحقیق و توسعه و پژوهشی (تا سقف ۷۰ میلیارد ریال)، جذب حدأقل سه عضو هیئت علمی مورد تأیید بنیاد نخبگان و سه محقق پسادکتری مورد تایید بنیاد علم یا بنیاد ملی نخبگان حمایت می‌شود.

معاونت علمی، ضمن حمایت از فعالیت‌ها و برنامه های تحول آفرین در دانشگاه در چهار محور «مرجعیت علمی»، از زیست بوم فناوری، زیست‌بوم کارآفرینی و اقتصاد دانش‌بنیان و اشتغال ‌پذیری دانشجویان حمایت می‌کند. علاوه بر این، حمایت از پژوهشگران پسادکتری برای انجام پژوهش‌های مسئله محور و تحول آفرین توسط بنیاد ملی علم در قالب برنامه مشترک دانشگاه با بنیاد علم و بنیاد نخبگان تا سقف ۲۰ میلیارد ریال در سال، حمایت از طرح های فناورانه و زیرساخت‌های آزمایشگاهی در دانشگاه در قالب حمایت از طرح‌های توسعه فناوری محصول خدمت بار اول هر طرح تا سقف ۱۰ میلیارد ریال و در مجموع سالانه تا سقف ۱۰۰ میلیارد ریال، حمایت از طرحهای پژوهشی دانشگاه با صنایع و شرکتهای بزرگ از محل اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه این شرکتها موضوع ماده ۱۱ قانون جهش تولید تا سقف ۲۰۰۰ میلیارد ریال، حمایت از راه اندازی و تجهیز آزمایشگاههای عضو شبکه آزمایشگاهی تا سقف ۵۰ میلیارد ریال در چارچوب مورد تائید شبکه آزمایشگاهی فناوریهای راهبردی معاونت علمی و حمایت از تدوین برنامه و پیاده سازی ماده ۵ قانون جهش تولید دانش بنیان و مدیریت مالکیت فکری دارایی های پژوهش و فناوری دانشگاه ذیل این محورها به دست معاونت علمی صورت می‌گیرد.

همچنین حمایت از طرح های تجاری سازی محصولات دانش بنیان و فناورانه دانشگاه، هر طرح تا سقف ۲۰۰ میلیارد ریال در مجموع تا سقف دو هزار میلیارد ریال، حمایت از برگزاری «بوت کمپ‌»های تخصصی و تولید محتوای مرتبط با اشتغال پذیری دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاه تا سقف ۱۰ میلیارد ریال، تسهیل و حمایت از برخورداری دانشجویان پژوهشگران و اعضاء هیئت علمی دانشگاه از برنامه های حمایتی بنیاد ملی نخبگان در قالب این همکاری محقق خواهد شد.

این همکاری با هدف پیشبرد برنامه‌های توسعه دانش‌بنیان در دانشگاه صنعتی امیرکبیر به امضای جواد مشایخ، معاون توسعه اقتصاد دانش بنیان معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور و علیرضا رهایی، رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر رسید.